2 files changed, 165 insertions(+), 7 deletions(-)

M assets/style.css
A posts/2022-11-06-minderwaardigheid.md

@@ 27,7 27,7 @@
 
 /* -- Variables -- */
 :root {
-    --header: #654F6F; 
+    --header: #654F6F;
     --body: #fffacd; /* == lemonchiffon */
     --articleborder: #f0b3c0; /* #d98d9d;  */
     --article: #FFFAF0; /* == floralwhite */


@@ 77,11 77,15 @@ a.readmore {
     display: block;
 }
 
+blockquote {
+    font-style: italic;
+}
+
 /* -- Top header -- */
 header.top {
     width: 100%;
     box-sizing: border-box;
-    background-color: #654F6F; 
+    background-color: #654F6F;
     background-color: var(--header);
     height: 40pt;
     line-height: 40pt;


@@ 118,7 122,7 @@ nav a {
     color: white;
     color: var(--navcolor);
     text-decoration: none;
-    margin-right: 2em; 
+    margin-right: 2em;
     margin-top: 0.1em;
 }
 


@@ 283,7 287,7 @@ body.category h1 span.category {
 
 /* -- Archive -- */
 article.archive h2 {
-    padding: 10px 20px;    
+    padding: 10px 20px;
     font-weight: normal;
     font-size: 1.3em;
     border-radius: 40px;


@@ 337,9 341,9 @@ div.pagination a.next:after {
     top: 8px;
     right: -13px;
     content: "";
-    width: 0; 
-    height: 0; 
-    border-top: 20px solid transparent; 
+    width: 0;
+    height: 0;
+    border-top: 20px solid transparent;
     border-bottom: 20px solid transparent;
     border-left: 20px solid var(--navbg);
 }

@@ 0,0 1,154 @@
+<!--
+title: Het nut van gezonde minderwaardigheid
+categories: nederlands, faith
+-->
+Ik ben de laatste tijd bijzonder geïnspireerd door de levens en geschriften van
+Clara en Franciscus van Assisi. Een van hun thema's is dat ze zichzelf
+minderwaardig maakten aan andere mensen. Binnen de ordening van de schepping
+plaatsten ze zich zelfs helemaal onderaan. Ik ben hierdoor gefascineerd en het
+voelt voor mij heel natuurlijk om dit ook te doen. Hun manier van kijken naar
+jezelf is ook 800 jaar later nog steeds enorm radikaal (met een K :-). In deze
+blogpost wil ik hier verder op ingaan en bekijken wat deze houding voor mij
+betekent, hoe dit frictie oplevert met de cognitieve psychologie, en hoe de
+wereld baat zou kunnen hebben bij wat meer menselijke minderwaardigheid.
+
+<!--more-->
+
+Over het thema van de minderwaardigheid schreef de Vlaamse minderbroeder
+Angelicus Kiekens een prachtig gebed^1^:
+
+> 'Onze vader die in de hemel zijt,\
+> Ik voel me voor U het kleinste, nederigste, nietigste ding,\
+> Verloren onder de miljoenen wezentjes\
+> Die dwarrelen aan de voet van uw Hoogmogendheid,\
+> Een blote worm gekropen uit de grond,\
+> Een broerke van een rups, een bij, een vlieg, van al\
+> Wat asem haalt en roert en U veel schoner looft\
+> Dan ik het kan.\
+> Ik kus in onderdanigheid\
+> De grauwe aarde waaruit uw hand mij heeft gekneed,\
+> Waarin ik zinken zal en Gij mij weer\
+> Terug uittrekken zult.\
+> O Allerliefste Zoon van God,\
+> Ik kus nog eens voor U de grond\
+> Omdat Gij met uw Kruis ons hebt verlost
+
+Dit idee van deemoed spreekt mij bijzonder aan. Jezelf klein en nietig voelen
+kan heel waardevol zijn, maar dat staat wel haaks op de waarden van onze
+huidige samenleving. In de moderne wereld is het ontzettend belangrijk om
+assertief te zijn, om jezelf goed in de markt te zetten en altijd te blijven
+werken aan je "personal branding". Al deze dingen vervullen mij al jaren met
+afschuw, maar ik dacht eigenlijk dat dit mijn persoonlijke makke was. Het feit
+dat ik jeuk krijg van boeken in de categorie "personal growth" en persoonlijk
+leiderschap weet ik aan mijn roots als puisterige alto die naar punkconcerten
+ging en zich met zwarte nagellak onderdompelde in de tegencultuur.
+
+Toch heeft de denktrant van Franciscus en Clara nog steeds een actuele weerslag
+en dan met name in die tegencultuur. Dit is ironisch, want beiden waren juist
+zeer gehoorzaam aan de katholieke orde van die tijd. Het breken met de
+autoriteit of met de kerk was voor hen ondenkbaar. Toch ijverden ze wel om
+ruimte te krijgen voor hun geloofswijze. Franciscus deed zijn best om een
+officiële stempel van goedkeuring te krijgen voor hun leefregel en Clara wou
+graag met haar zusters in San Damiano een kloosterlijk leven kunnen hebben dat
+vrij was van bezittingen. Ze kleurden dus vrij netjes binnen de lijntjes van de
+zeer stringente katholieke kerk.\ Desalniettemin was hun levenswijze ook toen
+al bijzonder radikaal. Zij konden er echter mee wegkomen, omdat het geheel en
+al gebaseerd was op een vrij letterlijke interpretatie van evangelieteksten. Ze
+leefden eigenlijk voorbij aan het voorbeeld dat door de kerk werd opgehouden en
+gingen direct terug naar de bron en namen de woorden van Jezus vrij letterlijk.
+Je kunt dit heel goed zien als je alle verwijzingen doorploegt die in de
+leefregels van Franciscus zitten. Het is haast alsof hij een eigen mixtape
+heeft gemaakt van zijn favoriete bijbelpassages en zijn enthousiasme daarover
+jaren later nog steeds weerklinkt.
+
+Van de vele Franciscaanse gedachtes blijft vooral het concept van deemoed de
+laatste week bij mij rondzingen. Deemoed is tamelijk ouderwets Nederlands en is
+te vertalen met nederige onderwerping. Dit beeld van onderwerping aan God, aan
+de schepping, aan de aarde zelf en al het leven vind ik prachtig en vervuld mij
+met een soort zoet genoegen dat ik in weinig andere ideeën tref.  Het gaat voor
+mij hand in hand met jezelf kwetsbaar opstellen, met vriendelijk zijn tegen je
+medemens, met het proberen niet te oordelen, met respect hebben voor de natuur,
+de hele aarde en alle levende schepsels op de grond, in de lucht en in de
+zeeën.
+
+Toen ik een tiener was schreef ik eens een heel kort
+[gedichtje](/posts/1998-06-11-schaduw.html):
+
+> In een schaduw kan ik groeien\
+> tot ik een eigen schaduw heb
+
+Ik was veertien toen ik het schreef, maar ondertussen weet ik niet zeker of ik
+wel per se een eigen schaduw nodig heb. Ik denk dat ik liever verblijf in de
+schaduw, of misschien juist het licht, van het ontzag dat ik heb voor het
+universum, voor moeder aarde, of vromer uitgedrukt: voor God zelf. Ik hoef niet
+meer een superbelangrijke boom te zijn in dit bos van bomen. Een blote worm,
+een broerke van een rups: ik voel me heel prettig bij die gedachte. Ik denk dat
+deze deemoed mij vriendelijker maakt, milder voor anderen en dat ik daardoor
+een algeheel beter mens ben. Toch wordt deze houding vaak als problematisch
+bestempeld en misschien is hij dat soms ook wel. In de cognitieve psychologie
+is dit gevoel van minderwaardigheid expliciet iets waar je aan moet werken. Als
+je schematherapie volgt dan krijg je bijvoorbeeld te horen dat je lijdt aan
+schema nummer twaalf: onderwerping. Deze is binnen die therapievorm zeer
+kwalijk, omdat je te weinig grenzen stelt, anderen steeds macht geeft en te
+weinig ruimte maakt voor je eigen wensen en verlangens. Ik kan me voldoende
+situaties voorstellen waarin onderwerping inderdaad heel kwalijk en ook
+schadelijk kan zijn. Denk bijvoorbeeld aan mensen in een relatie waarin ze
+psychisch of lichamelijk mishandeld worden. Deemoed is dus niet altijd een
+positief iets en soms is het juist heel belangrijk om je leven bij de teugels
+te nemen en de macht te grijpen voor verandering. Zoals bij alles is het
+nederig kunnen zijn dus ook nauw verweven met je maatschappelijke en
+persoonlijke privileges. Het is bij religieuze voorschriften, of ideeën dan ook
+altijd belangrijk om dit te bekijken binnen dat licht van privileges.  Dit
+sluit ook aan bij het idee dat je niet over anderen moet oordelen, want zelfs
+als ze bijvoorbeeld jouw waarde van deemoed delen dan nog hebben ze niet
+hetzelfde leven als jij en misschien niet dezelfde mogelijkheden om zo'n waarde
+tot uiting te kunnen brengen.
+
+Het verre van je werpen van macht kan dus ook problematische kanten hebben,
+maar Franciscaans bezien is het over het algemeen wel een doel om geen macht te
+willen bezitten en als mensen je slecht behandelen dit zelfs als een zegen te
+zien. Het verhaal van Franciscus over de ["ware
+vreugde"](http://www.franciscaansleven.be/uploads/2/6/2/5/26259998/het_verhaal_van_de_ware_vreugde.pdf)
+is hier een prachtig voorbeeld van.
+
+Ik weet niet goed wanneer je een zienswijze psychologisch problematisch mag
+noemen en wanneer het gewoon een sterke levensovertuiging is.  Vaak wordt deze
+grens overschreden zodra iemand er dagelijks onder lijdt en er sprake is van
+een waarneembare "ziektelast". Als je gevoel van minderwaardigheid leidt tot
+een verstikkende zelfhaat waardoor je een constante hersenmolen hebt die
+negatieve gedachtes over jezelf herhaalt dan kan dit absoluut een probleem
+zijn.  Daarentegen had Franciscus ook een grote mate van zelfverachting. Dit
+kreeg hem er echter niet onder. Als hij het een tijdje moeilijk had dan trok
+hij zich terug om zo lang als het nodig was te bidden.  Daarna kwam hij als
+herboren terug en gaf hij haast licht van de vreugde die hij ervoer. Zijn
+vreugde was heel tekenend vaak gericht op de natuur. Zijn ontzag hiervoor komt
+prachtig naar voren in zijn bekende
+[Zonnelied](https://nl.wikipedia.org/wiki/Zonnelied). Het mooie hieraan vind ik
+dat het zich zo expliciet wegtrekt uit de kerken van steen en voegwerk. Het
+gaat de wereld in om die te bezingen. Franciscus combineerde het ascetische
+kloosterlijke leven met een diep ontzag en deelname aan de wereld die ongekend
+was. Deze onderwerping aan alle natuur waar hij God voor roemde is totaal en
+zelfs voor mij als nuchtere vrijzinnig protestant erg aansprekend.
+
+Het is deze onderwerping aan de schepping en aan elkaar die wij in deze tijd
+ook hard nodig hebben. De enige manier om door de klimaatcrisis te komen is
+door onze nietigheid te aanvaarden en voorbij te leven aan de wensen van ons
+neoliberaal systeem en de grootkapitalistische machten die ons in hun greep
+hebben. Op een soortgelijke manier leefde Franciscus voorbij aan de katholieke
+kerk die in deze tijd van kruistochten heel dwingend en verwoestend was.
+
+Franciscus koos ervoor om het spel van macht en positie te verlaten. Hij gaf
+zijn bezittingen weg, hielp met de zorg voor mensen met lepra, bouwde aan
+kerken en bouwde aan een een uitdijende groep van minderbroeders en inspireerde
+wat later de orde der Clarissen zou gaan heten. De totale onderwerping en
+nederigheid waarmee Franciscus en Clara leefden en voorleefden kan ook nu nog
+een waardevolle bron van inspiratie zijn. Of je nu een ascetische kloosterling
+bent, een milieuactivist of een remonstrantse queer zoals ik.
+
+Vrede en alle goeds
+
+\
+\
+
+_^1^ Vijdt, P. Bruno. (1941). Sint Franciscus in onze Nederlandsche
+letterkunde._